Coeliakie (glutenintolerantie)

Gluten

Coeliakie (uitgesproken als: seuliakíe) is een darmziekte, waarbij overgevoeligheid bestaat voor gluten. Daarom wordt coeliakie ook wel glutenintolerantie genoemd. Gluten is een eiwit dat voorkomt in de granen tarwe, rogge, spelt, gerst en khorasantarwe (voorheen kamut). Haver is van nature glutenvrij, maar haverproducten worden tijdens de productie vaak besmet met tarwe of andere glutenhoudende granen, waardoor het gebruik hiervan wordt afgeraden voor mensen met glutenintolerantie. De laatste jaren is er echter ook gegarandeerd glutenvrije haver verkrijgbaar en deze is wél geschikt voor mensen met glutenintolerantie.

Waar zit gluten nog meer in?

Gluten zitten dus in allerlei graanproducten zoals brood, beschuit, crackers en muesli. Maar het kan ook voorkomen in producten waarvan je het in eerste instantie misschien niet zou verwachten. Dit komt omdat granen ook als bindmiddel worden gebruikt. Zo kunnen fabrikanten dit bijvoorbeeld gebruiken bij het maken van soep, sauzen, worst, snoep en snacks. Ook dit soort producten kunnen daarom gluten bevatten.

Zie hieronder een leuk filmpje voor kinderen over gluten.

Wat gebeurt er bij glutenintolerantie?

Bij glutenintolerantie ontstaan door het eten van gluten ontstekingsreacties in de dunne darm en raakt het slijmvlies van de dunne darm beschadigd. Dit slijmvlies is sterk geplooid en deze plooien hebben bij gezonde mensen heel veel kleine uitsteekseltjes. Dit zijn de darmvlokken (villi). Door de plooien in het slijmvlies, is het totale oppervlakte van de dunne darm heel erg groot, zo’n 150-200m². Dit grote oppervlakte is nodig voor een goede opname van voedingsstoffen door ons lichaam.

Bij glutenintolerantie raken de darmvlokken beschadigd, waardoor het oppervlakte om voedingsstoffen op te kunnen nemen sterk verkleind wordt. U kunt dan denken aan de grootte van een voetbalveld dat verkleind wordt naar de grootte van slechts een strafschopgebied of zelfs nog kleiner. 

Doordat voedingstoffen veel minder opgenomen kunnen worden, ontstaan er op den duur allerlei gezondheidsproblemen. Zo kan dit bijvoorbeeld leiden tot bloedarmoede door een tekort aan ijzer of tot botontkalking door een tekort aan vitamine D en calcium. Ook gewichtsverlies -of bij kinderen groeiachterstand- kan hier een gevolg van zijn. Daarnaast kunnen er nog heel veel andere klachten ontstaan zoals:

– chronische diarree
– verstopping
– afwijkend ontlastingspatroon
– smeuïge, stinkende ontlasting
– buikpijn
– humeurigheid
– psychische klachten als angst en depressie
– vertraagde pubertijd
– menstruatiestoornissen
– opgezette buik
– misselijkheid
– vermoeidheid
– aften
– afwijkingen van tandglazuur

Eerst een diagnose, dan een dieet

Omdat coeliakie een levenslange diagnose is, is het heel belangrijk dat deze goed gesteld wordt. Helaas is het zo dat veel klachten die passen bij coeliakie, niet specifiek zijn. Dit betekent dat deze klachten ook heel goed bij andere aandoeningen kunnen passen. En omdat de ziekte coeliakie relatief onbekend is, kan het zijn dat hier niet direct aan gedacht wordt.

Een simpele bloedtest kan echter vaststellen of er antistoffen tegen gluten in het bloed aanwezig zijn. Wanneer dit het geval is, dan is de kans op coeliakie groot. Toch kan het voorkomen dat bij het bloedonderzoek geen antistoffen zichtbaar zijn. Dat wil niet zeggen dat coeliakie dan is uitgesloten. Wanneer er ziekteverschijnselen zijn die passen bij coeliakie of wanneer er een familielid is met coeliakie, dan is nader onderzoek nodig.

Om de diagnose glutenintolerantie te kunnen stellen, wordt meestal een combinatie van onderzoeken uitgevoerd. Zo kan bloedonderzoek de diagnose waarschijnlijk maken, maar is niet 100% betrouwbaar. Daarom volgt hier vaak een darmonderzoek op, een zogenaamde dunne darmbiopsie. Hierbij worden kleine stukjes weefsel uit de dunne darm gehaald en onderzocht. Als blijkt dat de darmvlokken ontbreken of beschadigd zijn, is er zeer waarschijnlijk sprake van coeliakie.

Als het gaat om kinderen is een darmbiopsie niet altijd meer nodig. In 2011 is er namelijk een nieuwe richtlijn gekomen voor de diagnosestelling bij kinderen (lees hier meer). Bij ongeveer 25% van de kinderen volstaat bloedonderzoek. Voor de overige kinderen én alle volwassenen is een darmbiopsie nog steeds noodzakelijk.

Heel belangrijk bij de onderzoeken is dat er voorafgaand voldoende gluten ingenomen worden, omdat anders de diagnose gemist kan worden. Een glutenvrij dieet zorgt er namelijk voor dat de antistoffen in het bloed dalen en ook het darmslijmvlies gaat zich weer herstellen. Dit zorgt er voor dat e.e.a. niet meer aantoonbaar is. Het volgen van een glutenvrij proefdieet raad ik daarom ook af.

Behandeling

Coeliakie is niet te genezen en er bestaan geen medicijnen voor. De behandeling bestaat uit een levenslang glutenvrij dieet. Dit betekent niet alleen dat er geen glutenbevattende producten gegeten mogen worden, maar ook dat besmetting van een glutenvrij product door een product mét gluten voorkomen moet worden. Ook een kleine hoeveelheid gluten kan namelijk al schadelijk zijn voor de darm. Wanneer dit glutenvrije dieet goed wordt aangehouden, kunnen de darmvlokken zich na verloop van tijd weer herstellen. Bij kinderen treedt dit herstel vaak sneller op dan bij volwassenen. Zoals aangegeven is het heel belangrijk dat het dieet goed gevolgd wordt. Begeleiding van een diëtist kan u hierbij helpen.

Wat kunt u van de dieetbehandeling verwachten?

Het verminderen van klachten en het volwaardig houden of maken van uw eetpatroon zijn belangrijke behandeldoelen. In overleg met u stel ik een glutenvrij dieet op dat volwaardig, afwisselend en smaakvol is, zodat u voldoende energie en voedingsstoffen binnenkrijgt.

Daarnaast leer ik u hoe u kunt variëren met verschillende producten en leg ik uit waar u op moet letten bij het lezen van de ingrediëntenlijst op etiketten. Ook krijgt u advies hoe u gluten ‘besmetting’ kunt voorkomen. Verder kan ik tips geven voor glutenvrije recepten en adressen waar u glutenvrije producten kunt kopen. Indien nodig adviseer ik over het gebruik van voedingssupplementen.

Daar het van belang is dat het dieet strikt wordt gevolgd, krijgt u vooral veel praktische adviezen, waarbij de nadruk altijd zoveel mogelijk wordt gelegd op wat u nog wél mag eten.

Glutensensitiviteit

Naast coeliakie bestaat er ook glutensensitiviteit of non-celiac gluten sensitivity (NCGS). Dit is een erkende aandoening waarover nog veel onduidelijk is. Mensen met glutensensitiviteit hebben geen coeliakie, maar ervaren na het eten van gluten wel klachten zoals buikpijn, diarree, winderigheid en vermoeidheid. Deze klachten verdwijnen tijdens het volgen van een glutenvrij dieet. Toch is het niet helemaal duidelijk of gluten daadwerkelijk de oorzaak zijn van deze klachten of een andere stof uit graan.

Het vaststellen van glutensensitiviteit is heel erg moeilijk, omdat het niet aantoonbaar is in het bloed of in de darm. Als u vermoedt dat u klachten krijgt door het eten van gluten, adviseer ik u deze klachten eerst met uw (huis)arts te bespreken. Het is namelijk belangrijk dat coeliakie of eventueel andere ziekten eerst uitgesloten worden, voordat we met een glutenvrij dieet starten.

Afspraak maken?

Voor een persoonlijk dieet- of voedingsadvies bent u van harte welkom in mijn diëtistenpraktijk in Hoorn, Enkhuizen, Grootebroek, Wieringerwerf of Middenmeer. Als het niet lukt naar de praktijk toe te komen, dan is een huisbezoek ook mogelijk.

Huisbezoeken mogelijk in Hoorn, Blokker, Zwaag, Westwoud, Hoogkarspel, Bovenkarspel, Grootebroek, Lutjebroek, Enkhuizen, Venhuizen, Wijdenes, Oosterblokker, Hem, Schellinkhout, Andijk, Wervershoof, Medemblik, Hauwert, Midwoud, Opperdoes, Twisk, Abbekerk, de Weere, Hoogwoud, Spanbroek, Opmeer, Aartswoud, Oostwoud, Lambertschaag, Benningbroek, Sijbekarspel, Abbekerk, Onderdijk, Middenmeer, Slootdorp, Wieringerwerf, Kreileroord, Berkhout, Avenhorn, de Goorn, Spierdijk, Bobeldijk, Obdam, Scharwoude en Zuidermeer.